خیار عیب

سلام خدمت همه‌ی شما همراهان عزیز. خیلی خوشحالیم که با یکی دیگر از مقالات کاربردی وکیل اصفهان در خدمت شما عزیزان هستیم. بسیاری از ما با معامله کردن، خدمات یا کالایی بدست می‌آوریم. گاهی اوقات این معاملات برای ما بدون نقص و سودآور بودند و متاسفانه در برخی موارد به علت خرابی یا ویژگی خاصی که مورد توجه ما در زمان معامله نبود خسارت دیدیم. برای بعضی از شما شاید این مثال آشنا باشد که بعد از خرید یک اتومبیل و اتمام روند خرید متوجه شدید قبلا واژگون شده است. بنابراین اصل دادوستد این است کالا یا خدمات مورد معامله دارای یک سری ویژگی‌ها و صفات مشخصی باشند. در غیر این صورت با نیت ما از معامله در تعارض است. به وجود هرگونه نقص در کالا یا خدمات که از ادامه‌ی روند معامله جلوگیری می‌کند خیار عیب می‌گویند. با ما همراه باشید تا این مورد حقوقی را بیشتر بررسی کنیم.

 

خیار عیب چیست؟

خیارات شامل حقوقی برای طرفین معامله هستند. افراد برای جلوگیری از نادیده گرفته شدن حقوق خود استفاده می‌کنند. خیار عیب از جمله خیارات قانونی به شمار می‌رود. طبق ماده‌ی 422 قانون مدنی توضیح قابل استنباط از این مورد حقوقی این است که اگر بعد از دادوستد مشخص گردد کالا یا خدمات مورد دادوستد معیوب است، مشتری مختار می‌باشد که معامله را فسخ کند یا دریافت آن را قبول نکند. اما در ادامه به مفهوم عیب بپردازیم. عیب به هرگونه نقصی اشاره دارد که از ارزش شیء بکاهد. تشخیص نقص بر اساس عرف و عادت تعیین می‌گردد بنابراین ممکن است در موقعیت و زمان متفاوت روش شناسایی آن متفاوت باشد. طبق قانون و موارد اشاره شده اگر خریدار به وجود  نقصی که از ارزش آن می‌کاهد یا استفاده‌ی درست را برای او غیر ممکن می‌کند پی ببرد، فرد از خیار عیب برخوردار است.

 

 

موارد سقوط  

خیار عیب در دو صورت از بین  می‎رود:

1.زمانی که نقص بعد از انعقاد قرار داد بوجود بیاید و به صورت صریح ایجاد شود.

 2.خرابی ضمن خرید صورت بگیرد. در این صورت باید به عنوان یکی از شروط ضمن عقد مورد توافق طرفین قرار گیرد.

 

پیامد اسقاط 

خیار یک حق است و همانند حقوق دیگر قابل اسقاط، انتقال و صلح است. از اصلی‌ترین پیامدهای اثر این نوع حقوق انحلال عقدنامه یا قراردادها می‌باشد. صاحب حق اگر از خیار خود استفاده کند به نوعی قرارداد را منحل می‌کند. البته در مواردی هم صاحب حق کالا یا خدماتی که معیوب است را قبول می‌کند و به ازای نقصی که دارد ارش دریافت می‌کند.

 

راه کار دریافت کننده‌ی خدمات در برابر کالای معیوب

مشتری به علت عیبی که در کالا یا خدمات ارائه شده دیده است دو رویکرد فسخ و یا دریافت ارش بابت نقص دارد. البته اعمال این خیار عیب نیازمند وجود یکسری شرایط است. اولا مشتری اطلاعی از وجود نقص نداشته باشد و یا در هنگام معامله متوجه وجود این نقص نباشد. دوما این عیب در زمان خرید وجود داشنه باشد. نکته‌ی حائز اهمیت که باید به آن اشاره کنم اگر مظابق توافق طرفین قرارداد بسته شود و قبل از تحویل خدمات دریافت‌کننده به وجود نقص پی ببرد بازهم امکان فسخ قرارداد امکان پذیر است. خیار عیب فوری است و محض اطلاع از نقص موجود باید در بازه‌ی زمانی معین اقدام کنند.

 

 

حق فسخ ناشی از خیار عیب

اولین راهکاری که مشتری می‌تواند در برابر این خسارت انجام دهد فسخ قرارداد است. البته متاسفانه در مواردی نمی‎‌توان این عملکرد را داشت و صرفا می‌تواند هزینه و ارزش بین کالای سالم و معیوب را دریافت کند یا به اصطلاح مطالبه‌ی ارش داشته باشد. براساس ماده‌ی 429 قانون مدنی این مورد عبارتند از:

1. کالای معیوب در نزد مشتری از بین برود یا اینکه خریدار آن را به شخص دیگری بدهد.
2. ایجاد تغییر در محصول مورد معامله. تفاوتی ندارد که این تغییر به خواسته‌ی مشتری باشد یا نه.
3. در صورتی که بعد از دریافت کالا توسط مشتری نقص دیگری در آن بوجود آید. مگر اینکه در زمان خیار مختص به مشتری ایجاد شده باشد که در این صورت مانع از فسخ و رد نیست.

 

دریافت ارش بابت عیب

رویکرد دوم خریدار در برابر کالای معیوب مطالبه‌ی ارش باب است. مشتری می‌تواند تفاوت بهای کالای سالم و معیوب را از خریدار دریافت کند.

 

 

نحوه‌ی محاسبه‌ی ارش:

طبق ماده‌ی 427 قانون مدنی:

- این تفاوت بها توسط کارشناس رسمی تعیین می‌گردد و دو موقعیت برای تعیین آن مد نظر است:

1. اگر قیمت کالای مورد معامله در حالت بی‌نقصی برابر با قیمت توافقی طرفین در زمان معامله باشد، تفاوت بهای بین کالای سالم و کالای معیوب مورد معامله مقدار ارش می‌باشد.
2. اگر قیمت کالای مورد معامله در حالت سالم کمتر یا بیشتر از ارزش معامله باشد، باید نسبت قیمت کالای مورد معامله در حالت معیوب و سالم تعیین گردد. حاصل این نسبت را از از بهای کالا کسر می‌شود. همچنین فروشنده باید ارزش تعیین شده را به همان نسبت مد نظر داشته باشد و مابقی را به عنوان ارش به مشتری بدهد.

 

4 شرایطی که خریدارنه حق فسخ دارد و نه حق مطالبه‌ی ارش

الف) در زمان خرید و معالمه نسبت به نقص آگاه باشد.

ب) بعد از عقد قرار داد متوجه این نقص بشود اما بدون هیچ اعتراضی به عیب کالا راضی باشد.

ج) خریدار در زمان عقد قرار داد اشاره کند اگر این خدمات یا کالا عیبی هم داشته باشد به هیچ عنوان پس نمی‌دهم و تفاوت بهای کالای سالم و معیوب را نخواهم گرفت.

د) باید در زمان عقد قرار داد اشاره کند این محصول را با هر نقصی که دارد ارائه می‌دهم و می‌‌فروشم.

 

نکات حائز اهمیت:

اگر فروشنده در زمان معامله اشاره کند که محصول عیب دارد و بعد از عقد قرارداد خریدار متوجه عیبب دوم آن شد برای او امکان‌پذیر است که به علت وجود عیب دوم معامله را فسخ کند یا اینکه مطالبه‌ی ارش داشته باشد.

اگر معامله کلی باشد چه به صورت دادوستد و یا پرداخت پول، خیار عیب مشمول آن نمی‌گردد و صرفا می‌‌توان فروشنده ملزم کرد که جنس سالم ارائه دهد. مثال: شخصی که 20 کیلو میوه درخواست  می‌کند و متوجه خرابی یا کیفیت پایین می‌شود صرفا می‌تواند از میوه فروش تقاضای 20 کیلو میوه‌ی سالم داشته باشد.

 

برسی صلاحیت محاکم به منظور رسیدگی به خیار عیب

با توجه به ماده‌ی 23 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه‎های صالح برای رسیدگی به دعوی خیار عیب عبارتند از:

• محل اقامت خوانده
• محل انجام قرار داد
• محل انعقاد یا عقد قرارداد

همچنین مرجع صالح برای رسیدگی به دعوی فسخ معاملات ملکی، در دادگاه محل وقوع ملک رسیدگی می‌گردد. توجه داشته باشید که محکمه صرفا فسخ را تایید می‌کند و اثر ابطال قرارداد براساس اعلام اراده‌ی خریدار می‌باشد، نه رای دادگاه و رای دادگاه صرفا جنبه‌ی اعلام دارد.

 

مدارک مورد نیاز دعوی فسخ به جهت خیار عیب

1. قرارداد خرید یا فروش
2. گزارش تامین تامین دلیل کارشناس رسمی دادگستری یا درخواست جلب نظر کارشناسی
3. اظهارنامه‌ی اعلام فسخ (در صورت عدم تمایل به دریافت ارش)
4. اسناد و رسید قبوض تحویل ثمن و مبیع

 

در پایان

در این مقاله یکی دیگر از موارد حقوقی را با هم مورد بررسی قرار دادیم. وکیل اصفهان با سال‌ها تجربه در فعالیت‌های موفق حقوقی در قراردادها  با علم به روز  در زمینه‌ی دعاوی مطالبه‌ی خسارت قراردادی آماده‌ی هرگونه مشاوره و خدمات حقوقی می‌باشد. برای کسب اطلاعات و خدمات حقوقی بیشتر با ما همراه باشید.