وکیل اصفهان خیابان نیکبخت روبروی دادگستری ساختمان ماکان ۵ طبقه سوم واحد ۳۷
ساعات کاری: 9:00 الی 20:00

اختلاس چیست؟ + شرایط و مجازات آن

سلام خدمت همه‌ی شما همراهان عزیز. خیلی خوشحالیم که با یکی دیگر از مقالات وکیل اصفهان در خدمت شما عزیزان هستیم. یکی از بارزترین جرایم حقوقی در کشور متاسفانه اختلاس است. در این مقاله قصد داریم در ارتباط با این چالش که اکثر ارگان‌های دولتی با آن درگیر هستند بپردازیم. ابتدا مفهوم اختلاس را برسی خواهیم کرد. سپس اشاره می‌کنیم که مختلس کیست و چه جرمی دارد؟ با ما همراه باشید.

 

مفهوم اختلاس

همان‌طور که من باب مقاله عرض کردیم اختلاس از بزرگ‌ترین چالش‌های ملت محسوب می‌گردد. چرا که برداشت بی‌حساب و کتاب از اموال دولتی به نوعی به اقتصاد کشور لطمه خواهد زد. مفهموم اختلاس در لغت به معنای ربودن از چیزی است. اما در عین حال از جنبه‌هایی متفاوت از امر دزدی است. این تهدید مخرب نوعی تخطی کارمندان دولت است. این دسته در انجام وظایف دولتی خود از اموال عمومی و بیت‌المال استفاده‌ی شخصی دارند. بنابراین نوعی از خیانت در امانت محسوب می‌گردد که به نسبت وجوه و اموال عمومی که به کارمند دولت سپرده شده صورت گرفته است. مسئله‌ای که باعث تمایز خیانت در امانت و اختلاس می‌گردد در واقع همان در اختیار قرار دادن بخشی از وجوه و اموال عمومی به شخص است. این جنایت از دسته جرایم مالی غیر قابل گذشت می‌باشد و صرفا دادگاه عمومی صلاحیت رسیدگی به آن را دارد.

 

اختلاس

 

شرایط تحقق  اختلاس

برای تحقق این خطا باید سه رکن مادی، معنوی و قانونی موجود باشد:

 

رکن قانونی

عنصر قانونی این جرم با توجه به ماده‌ی 5 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری تعیین شده است که: هریک از کارکنان دولت که مرتکب خیانت در امانت بشوند مختلس محسوب می‌گردند و مجازات می‌شوند.

 

چه ارگان‌هایی دولتی محسوب می‌گردند و چه اشخاصی کارمند دولت هستند؟

  1. دیوان محاسبات و سازمان‌هایی که اداره‌ی آن‌ها به کمک مستمر دولت صورت می‌گیرد.
  2. ادارات، سازمان‌ها، شوراها، شهرداری‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی یا وابسته به دولت یا نهادهای انقلابی.
  3. یا دارندگان پایه قضایی و به طور کلی قوای سه گانه و همچنین نیروهای مسلح و مأموران به خدمات عمومی اعم از رسمی یا غیررسمی

 

اموال منقول این جرم شامل چه مواردی می‌شوند؟ 

وجوه، مطالبات، حواله‌ها، سهام و اسناد و اوراق بهادار یا سایر اموالی که به هریک از سازمان‌ها و مؤسساتی که اشاره شد تعلق دارد.  این اموال اگر  بر حسب وظیفه در  اختیار فردی قرار بگیرند و او به نفع خود یا شخص دیگر برداشت و تصاحب کند مختلس نامیده می‌شود. وی محکوم به مجازات است.

 

رکن مادی

لازم به ذکر است که صرفا اینکه فرد نیت سوء استفاده از اموال عمومی را داشته باشد، مستحق تعقیب کیفری نمی‌باشد. برای تحقق این جرم لازم است سازمان یا فردی که بر اساس وظیفه این مال به او واگذار شده حتما خیانت و سوء استفاده کند. (به عبارتی وی باید به صورت عمدی مرتکب این خطا گردد نه از روی فراموشی یا اشتباه یا قصور) در این صورت است که این عمل انجام شده جرم نامیده می‌شود و برای تحقق آن شرایطی لازم است:

 

اول:  از اصلی‌ترین اجزای رکن مادی این خطا، سمت مرتک می‌باشد. او باید از کارمندان و کارکنان دولت یا از ماموران به خدمت عمومی باشد.

 

دوم: اصل بعدی برای تحقق این جرم تصاحب است. به عبارتی اموالی که در اختیار مرتکب است عملا توسط او به مالکیت خود یا شخص دیگری درآید. لازم به ذکر است که اشاره کنم صرفا استفاده‌ی غیر مجاز از اموال دولتی مشمول ماده‌ی 5 قانون اختلاس نمی‌گردد.

 

سوم: از دیگر موارد تحقق مادی این جرم این است که رفتار مرتکب چه به صورت کلی و چه به صورت جزئی ضر و زیان برساند.

 

چهارم: مال باید بر حسب وظیفه به کارکنان دولتی سپرده شده باشد. فرض کنید در یک شرکتی سرایدار می‌گوید من مامور وصول چک‌های اداره هستم. اگر در این سازمان چکی منقود گردد، سرایدار مختلس نیست چرا که این وظیفه به او سپرده نشده است.

 

رکن معنوی(اخلاقی) 

قصد و نیت آگاهانه‌ی کارمند دولت برای اجرای این جرم لازم است. همان طور که اشاره کردم اگر کارمند بر اثر بی‌دقتی با اختلاف قیمتی مواجه شود، مرتکب امر اختلاس نشده است. اگر سوء نیت این جرم وجود نداشته باشد، شاید سزاوار مسئولیت مدنی گردد.

 

 

آیا اختلاس در سازمان‌های خصوصی هم صورت می‌گیرد؟

در آخر شاید با توجه به خصوصی‌سازی اکثر ارگان‌ها و کاهش مشاغل دولتی این سوال برای شما مطرح گردد که آیا این جرم در شرکت‌های خصوصی هم صورت می‌گیرد یا خیر؟ آیا از این شرکت‌ها می‌توان حمایت کیفری داشت؟ در این رابطه، اداره‌ی حقوقی قوه‌ی قضاییه دو نظر مشورتی ارائه می‌دهد. اول: اصل ارتکاب جرم اختلاس بر این مبناست که تصاحب در اموال متعلق به دولت صورت بگیرد. همچنین این مال باید بر اساس وظیفه به شخصی واگذار شده باشد تا مشمول وقوع جرم اختلاس گردد. دوم: این خطایی که در یک سازمان دولتی صورت می‌گیرد در سازمان خصوصی، خیانت در امانت یا کلاهبرداری و یا شاید دزدی محسوب می‌گردد.

 

جرم اختلاس چه جزایی در پی دارد؟

این تخطی از جرایمی است که وجه‌ی عمومی دارد و غیر قابل گذشت است. در نتیجه در مواردی به هیچ عنوان با بخشش مرتکب از این خطا، تعقیب و اعمال مجازات لغو یا موکول نخواهد شد. ( در شرایطی امکان تخفیف در اعمال مجازات امکان‌پذیر است.) این جرم مانند جرایم دیگر مجازاتی دارد که می‌توان به این موارد اشاره کرد.

 

مجازات براسال میزان مال منقود شده

- اگر میزان مال تا پنجاه هزار ریال باشد، مجازات وی 6 ماه تا 3 سال حبس و به همین میزان انفصال موقت خواهد بود.

- اگر مال منقود بیش از مبلغی که اشاره شد باشد مجازات وی دو تا 10 سال حبس و انفصال دائم از خدمات دولتی می‌باشد.

در هر دو حالت علاوه بر ارائه‌ی وجه یا مال منقول، محکوم به پرداخت دو برابر جزای نقدی می‌باشد.

 

مجازات بر اساس سمت شخص

مرتکب در مقام مدیرکل یا بالاتر یا هم‌طراز باشد:  انفصال دائم از خدمات دولتی

در صورتی که مرتکب در سمت پایین‌تری داشته باشد: به 6 ماه الی سه سال انفصال موقت از خدمات دولتی محکوم است.

 

مجازات جرم اختلاس همراه با جعل و تزویر 

- اگر میزان اختلاس تا 50 هزار ریال باشد: حبس به مدت 2 الی 5 سال همچنین محکوم به انفصال موقت از خدمات دولتی به مدت 1 تا 5 سال می‌باشد.

- اگر بیش مبلغ اشاره شده باشد: محکوم به 7 تا 10 سال حبس و محکوم به انفصال دائم از خدمات دولتی است.

 نکته: در هر دو حالت علاوه بر ارائه‌ی وجه یا مال منقول، محکوم به پرداخت دو برابر جزای نقدی می‌باشد.

طبق موارد اشاره شده میزان مبلغ منقود شده در تعیین مجازات تاثیرگذار است. همچنین تفاوتی ندارد که مجرم یکبار اموال را تصاحب کرده باشد یا اینکه در چند نوبت. در هر حالت جمیع اموال منقود شده برای تعیین میزان مجزات مد نظر است.

 

 

نقش وکیل در مجازات مختلس

همان‌طور که اشاره کردیم جرم اختلاس از جرایم مالی اقتصادی است که غیر قابل بخشش است. اما با وجود اینکه قانون‌گذار با حساسیت بالایی در ارتباط با این جرم برخورد می‌کند، در مواقعی برای افرادی که از عملکرد خود پشیمان هستند مواردی را در جهت تخفیف مجازات لحاض کرده‌اند. تعیین شده  است که اگر قبل از صدور کیفر علیه مجرم، تمام وجه یا مال مورد اختلاس را برگرداند، دادگاه او را از پرداخت تمام یا بخشی از جزای نقدی معاف خواهد کرد. همچنین تا حدودی اجرای مجازات حبس قابل معلق شدن می‌باشد. اما قانون در حکم انفصال تخفیف مجازات اعلام نخواهد کرد. توصیه می‌کنم برای اعمال این تخفیفات حتما در این زمینه با وکیل مشورت کنید.

 

در پایان

در این مقاله سعی کردیم تمامی موارد مهم مربوط با جرم اختلاس را خدمت شما عزیزان ارائه دهیم. اگر سوالی در این زمینه به ذهن شما متبادر شده یا به نوعی با این جرم در اداره‌ی دولتی مواجه شده‌اید می‌توانید با وکیل حرفه‌ای و توانمند در این زمینه در ارتباط باشید. وکیل اصفهان در خدمت شما همراهان عزیز است.

2 نظر
سوده باقری 22 دی 1402 پاسخ

ممنون از توضیحات کامل شما🙏🏻

    mehdi alijani 23 دی 1402 پاسخ

    سلام وقت بخیر
    خواهش می کنم ، موفق باشید

نظر بدهید

Call Now Button