بررسی عوامل ایجاد نزاع دسته جمعی + مجازات آن

نزاع دسته جمعی به معنی زد و خورد عده ای از افراد با یکدیگر می‌باشد. این جرم، حتماً باید طرفینی باشد. به این معنی که تعدادی با یکدیگر به دعوا و درگیری مشغول شوند. بنابراین اگر گروهی به یک دسته از افراد حمله نموده و آن‌ها را مورد ضرب‌ و‌ شتم قرار دهند؛ اما گروه دیگر کاملاً منفعل بوده و بدون هیچ واکنشی صرفاً از خود دفاع کنند، نمی‌توان چنین اقدامی را نزاع دسته جمعی در نظر گرفت. ما در ادامه به بررسی این جرم خواهیم پرداخت.

نزاع دسته جمعی

در این نوع از جدال، حضور حداقل سه نفر در نزاع شرط است. تا بتوان عنوان گروهی بودن را به آن نسبت داد. ضمن اینکه نیازی نیست اشخاص از قبل برای وقوع جدال تبانی نمایند. به علاوه برخورداری یکی از اشخاص شرکت کننده در دعوا از عوامل موجه جرم ( مثل ‌دفاع‌ مشروع) مانع از مجازات سایر شرکت کنندگان نخواهد بود. از این رو در صورتی که یکی از اشخاص به علت عوامل موجه جرم قابل تعقیب نباش،د از تعداد کل شرکت کنندگان کسر خواهد شد. لازم به ذکر است در این حالت اگر تعداد شرکت کنندگان از حد نصاب (3 نفر) کمتر شود عنوان نزاع دسته جمعی صدق پیدا نخواهد کرد.

ماهیت جرم منازعه

جرایم را از لحاظ روش ارتکاب جرم می‌توانیم به دو گروه تقسیم کنیم. نخست جرایمی که به طور انفرادی و فردی قابلیت رخ دادن دارند. از جمله این جرایم می توانیم به سرقت اشاره کنیم. دسته ی دوم جرایمی هستند که تحقق آن‌ها مستلزم دخالت بیش از یک نفر است. از جمله این موارد نیز می توان به زنا اشاره کرد. این اعمال به عبارتی «جرایم مشارکتی» و به عبارت دقیق‌تر «جرایم اشتراکی» هستند. تردیدی نیست که نمی‌توان منازعه را در زمره جرایم دسته نخست قرار داد. زیرا تعدد مرتکبان در جرم منازعه جزو شرایط اساسی رکن مادی است. بنابراین جرم منازعه ( منازعه اجتماعی و منازعه فرهنگی ) از اقسام جرایم اشتراکی است که در دسته ی مشارکتی قرار می گیرد.

مفهوم حقوقی منازعه

در مفهوم حقوقی (حقوق کیفری ) منازعه را دیگر باید تحت عنوان «جرم» (نزاع دسته جمعی ) و نه صرف منازعه بررسی کرد. زیرا رفتاری که رخ داده است در قلمروی حقوق کیفری با عنوان جرم معرفی می‌شود. بنابراین شایسته است که این رفتار ممنوعه با عنوان جرم ترسیم شود. حال به موقعیتی بپردازیم که درگیری لفظی و مشاجره کلامی بین دو طرف به وجود آمده است. در واقع این شرایط برای تحقق جرم منازعه کافی نیست. مواردی همچون آشوب و اغتشاشی که صرفا همراه با لفظ باشند، اعم از کتبی یا شفاهی، منازعه نامیده نمی‌شوند. مگر این که با عمل توام شوند. بنابراین رفتار فیزیکی شرط لازم برای تحقق این جرم است.

بررسی جامعه شناسانه

یکی از اهداف عمده جامعه شناسی، پیش بینی رفتار اجتماعی، نظارت بر آن و در نتیجه جلوگیری از منازعه است. این هدف در جامعه نوین به صورت های گوناگونی تحقق می یابد. همچنین جامعه شناسی به تخفیف تعصب ها و پیشداوری هایی که مانع انعطاف پذیری بیشتر می شوند، کمک می کند. این تخفیف ها باعث جلوگیری از منازعه اجتماعی و فرهنگیِ انسان ها در برخورد با موقعیت های تازه می شوند.

بررسی روانشناسانه

اگر از خود بپرسیم کدام عوامل بیشترین تاثیر را‌ بر ‌‌روی ‌نزاع‌‌ دارند، می توان فرضیه‌ی ناکامی را بیان کرد. این فرضیه ریشه در روان انسان‌ها دارد. از آن جا که عوامل ناکام کننده در جامعه دامنه‌ی بسیار گسترده‌ای دارند و شخصیت‌های مردم جوامع نیز گوناگون است، پاسخ افراد نسبت به ناکامی بسیار متفاوت است. نزاع دسته جمعی و درگیری در جامعه، از دسته آسیب‌هایی است که با ایجاد اخلال در روابط و نظام اجتماعی، فضایی آکنده از نا‌آرامی در میان افراد به وجود می‌آورد. این امر با زمینه‌سازی برای ایجاد نزاع و تنش‌های بعدی، جامعه را از نظر مادی و معنوی متضرر می‌سازد. نظریه‌های مربوط به درگیری و اجتماع، عموماً به نظریه‌های اندیشمندانی چون وبر، مارکس، دورکیم و زیمل برمی‌گردد. با استناد به این نظریه‌ها، دلایلی که منجر به ناسازگاری منافع طرفینِ می‌شود در سه مورد منابع مورد منازعه، نقش‌های ناسازگار و ارزش‌های ناسازگار، خلاصه می‌شوند.

بررسی علل و عوامل

منابع

منابع زمانی منشا درگیری می‌شوند که یکی از طرفین، منابعی را طلب کند که دیگری در اختیار دارد. یا زمانی که هر دو طرف خواهان منابع اختصاص نایافته یکسانی هستند. این منابع می توانند پول، زمین، فرزندان، خیانت و سیاست باشند. ولی در مجموع، می توان منابع مورد منازعه را در سه مقوله گنجاند. این سه مقوله ثروت، قدرت و منزلت هستند.

رقابت

رقابت زمانی رخ می‌دهد که حداقل دو طرف در تلاش برای رسیدن به هدفی باشند. هدفی که نمی‌تواند به اشتراک گذاشته شود.

احساس محرومیت

تاثیر احساس محرومیت در میزان گرایش به نزاع هم یکی دیگر از متغیرها می باشد.

اختلافات قومی-قبیله ای

اختلافات قومی و قبیله ای متغیر دیگری است در بحث رخداد دعوا و جدال می باشد. نتایج پژوهشگران حاکی از این است که اختلاقات قومی برحسب مناطق مختلف تاثیر متفاوتی بر گرایش به نزاع دارند.

تحصیلات

در بررسی گرایش به جدال برحسب تحصیلات، گفتنی است که تحصیلات در گرایش به نزاع تاثیر دارد. با افزایش سطح تحصیلات میزان گرایش به نزاع نیز سیر نزولی پیدا می کند.

پایگاه اجتماعی اقتصادی

در رابطه با تاثیر پایگاه اجتماعی-اقتصادی بر گرایش به نزاع دسته جمعی، می توان گفت جایگاه اجتماعی و اقتصادی تاثیر بسیار زیاد و مستقیمی بر گرایش به نزاع دارد. به طوری که هر اندازه پایگاه اجتماعی و اقتصادی بالاتر باشد، به همان اندازه از گرایش به نزاع کاسته می شود.

راهکارهایی برای کاهش پدیده نزاع دسته جمعی

توزیع عادلانه

توجه به معنادار بودن متغیر جایگاه اجتماعی و اقتصادی افراد در گرایش آن ها به نزاع جمعی اولین پیشنهاد ما می باشد. در واقع تلاش کافی در راستای توزیع عادلانه شاخص های پایگاه اجتماعی- اقتصادی و کاهش فاصله طبقاتی در جامعه باعث می شود تا متعاقباً فقر و مشکلات رفتاری در جامعه کاهش پیدا کنند.

تلاش درجهت کاهش احساس محرومیت نسبی نیز دومین راهکار پیشنهادی برای جلوگیری از منازعه است. این اتفاق از طریق توزیع عادلانه امکانات، ثروت و غیره تحقق خواهد یافت.

اصلاح ابعاد سه گانه ی جامعه

در ادامه به ترتیب و به اختصار اصلاحاتی را در سه بعد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جوامع بیان می کنیم که می توانند در کاهش مشکلات رفتاری شهروندان از جمله کاهش منازعه، کمک کننده باشند.

بُعد اجتماعی

۱. تضعیف کد شرافت قومی

۲. تدوین قوانین مناسب

۳. ارتباط با سازمان­های غیررسمی

۴. اسکان عشایر

۵. خلع سلاح

بُعد فرهنگی

۱. گسترش آموزش و پرورش

۲. نهادینه کردن فرهنگ صلح و سازش

بُعد اقتصادی

۱. توسعه صنعتی، اقتصادی و کشاورزی

۲. کاهش فقر و محرومیت

۳. ایجاد تعاونی ها

مجازات نزاع دسته جمعی

مطابق ماده 615 قانون مجازات اسلامی : « هر یک از شرکت‌کنندگان در نزاع بر حسب مورد به مجازات های زیر محکوم می‌شوند:

1- در صورتی که منتهی به نقص عضو شود، به حبس از یک تا سه سال.

2- در صورتی که منتهی به ضرب و جرح شود، به حبس از سه ماه تا یک سال.

تبصره ی اول) در صورتی که اقدام شخص، دفاع مشروع شناخته شود، وی شامل این ماده نخواهد شد.

تبصره دوم) مجازات‌های بالا جلوی اجرای قوانین مربوط به قصاص، دیه و غیره را نخواهد گرفت.

سخن آخر

در این مقاله به شرح معنای نزاع دسته جمعی پرداختیم. سپس فرضیه هایی که از نظر جامعه شناسی برای این موضوع وجود دارد بررسی کردیم. به علاوه بیان کردیم‌ که علوم جامعه شناسی و روان شناسی چگونه این موضوع را مورد مطالعه قرار داده اند. در انتها نیز پس از بررسی عواملی که تاثیر قابل ملاحظه ای بر کاهش پدیده ی منازعه دارند، به بیان مجازات های در نظر گرفته شده برای این جرایم، پرداختیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با مهدی علیجانی، بهترین وکیل پایه یک دادگستری در اصفهان، تماس بگیرید.