همه چیز در باره خرید و فروش خودرو و قوانین حقوقی آن

خرید و فروش خودرو احتمالا بعد از خانه از مهم ترین تصمیمات مالی است که میتواند به روی خانواده شما تاثیر بگذارد. آشنایی با فرایند کلی و مسائل حقوقی آن از مهمترین مسائلی است که با آن روبرو می‌شوید. در مقاله ی حاضر مراحل خرید و فروش اتومبیل را به صورت کامل از تنظیم مبایعه نامه تا انتقال کامل سند قطعی مورد بحث قرارداده ایم. و برای هر مرحله جزئیات و نکات قابل توجه ای را بیان کرده ایم که امیدواریم برای شما کمک کننده باشند. و در نهایت به توضیح چند مساله حقوقی پرداخته ایم که از شما در برابر ضرر و زیان محافظت می‌کنند.

 

 

اقدامات خرید و فروش خودرو

خرید و فروش خودرو مراحل مختلفی دارد که شامل فراهم کردن مدارک، تنظیم مبایعه نامه، اقدام برای تعویض پلاک، تنظیم سند رسمی انتقال ماشین میباشد. ولی قبل از این مراحل فروشنده‌ی اتومبیل باید مواردی را که در قیمت آن تاثیر‌گذار است را بررسی کند و در آگهی فروش خود بنویسد. از جمله این موارد مدل و سال اتومبیل، مسافت پیموده‌شده، وضعیت لاستیک‌ها، نواقص اتومبیل مانند رنگ‌شدگی، تعویض قطعات‌بدنه را شامل میشود. به منظور بررسی سلامتی اتومبیل و تخمین قیمت دقیق آن باید کارشناسی اتومبیل انجام شود.

 

کارشناسی خودرو چیست

کارشناسانی با تجربه با دستگاه های مخصوصی مانند مولتی‌متر و دیاگ به بررسی اتومبیل میپردازند. رنگ و بدنه، قطعات تعویضی، کیلومتر شمار و میزان کارکرد خودرو، موتور، گیربکس، وضعیت ترمز، فرمان، تصادفات، قطعات الکترونیکی و کامپیوتری و سایر آپشن هایی که مختص ماشین است چکاپ میشوند. کارشناسی خودرو با معاینه فنی فرق دارد. هدف از معاینه فنی بررسی استانداردهای جهانی یک اتومبیل سالم است. و مالکان باید هر5 یا 10سال یکبار آن را انجام دهند. ولی کارشناسی امری اختیاری است. و هدف آن بررسی سلامت، ایمنی و کیفیت ماشین و تخمین قیمت آن است. و باعث میشود خریدار با اطمینان خاطر بیشتری به خرید بپردازد. بهتر است برای انواع خرید و فروش اتومبیل (وارداتی، صفر یا دست دوم)کارشناسی را انجام دهید.

 

 

فراهم کردن مدارک لازم

طرفین قرارداد قبل از امضای قرارداد باید اسناد و مدارکی را آماده و بررسی کنند که نقص یا فقدان هر کدام از این مدارک روند میتواند روند فروش خودرو را مختل یا به کل متوقف کند. این مدارک شامل موارد زیر است:

 

• مدارک هویتی خریدار و فروشنده (کارت ملی و…)

 کپی مدارک هویتی قابل قبول نیست و باید حتما اصل مدارک موجود باشد. درصورت مفقود شدن هرچه زودتر قبل از هر نوع اقدامی تا دریافت المثنی منتظر بمانید.

 

• سند قطعی خودرو

سند قطعی بعد از پرداخت کامل پول ماشین  به نام شما تنظیم می‌شود. درصورت گم کردن این سند باید با هماهنگی پلیس راهور ابتدا نسبت به مفقودی و ابطال آن از طریق جراید اقدام و بعد با مراجعه به پلیس +۱۰ درخواست سند المثنی کرد.

 

• برگ شرکت خودرو/کمپانی (به نام فروشنده)

نوعی فاکتور فروش است که در هنگام خرید از کمپانی و شرکت سازنده به خریدار تحویل میگردد. در این سند اطلاعات فنی اتومبیل و اطلاعات مالک ثبت شده است. اگر پول اتومبیل به صورت کامل پرداخت نشده باشد، روی برگه کمپانی مینویسند که سند در رهن کمپانی است و مالک تا تسویه حساب کامل با خودروساز، حق فروش ماشین را ندارد. درصورت گم شدن آن ابتدا باید آگهی گم‌شدن این سند را در روزنامه‌های معتبر منتشر کنید. بعد از ۱۰ روز میتوانید برای درخواست المثنی سند کمپانی به نزدیک‌ترین نمایندگی شرکت تولیدکننده اتومبیل بروید. و با داشتن برگه سبز خودرو و کپی آن، آگهی مفقودی که ۱۰ روز پیش منتشرشده و کارت ملی صاحب اتومبیل کپی آن میتوانید برای گرفتن المثنی اقدام کنید.

 

• برگه معاینه فنی

توضیحات لازم را در تیتر کارشناسی خودرو بخوانید

 

• بیمه‌نامه شخص ثالث

 بیمه ای اجباری برای تمام دارندگان وسایل نقلیه زمینی در برابر خسارات جانی و مالی وارد شده به اشخاص ثالث است. فروش اتومبیل بدون بیمه‌نامه شخص ثالث، به لحاظ قانونی ممنوع است. بهتر است اگر زمان آن نزدیک به اتمام است اول آن را تمدید کنید سپس به فروش آن مبادرت ورزید.

 

• کارت سوخت خودرو

درصورت گم شدن این کارت لازم است مالک اتومبیل یا وکیل قانونی او با مدارک هویتی مالک به یکی از دفاتر خدمات کارت هوشمند سوخت (مراکز پلیس+۱۰) مراجعه کنند.

 

• برگ پرداخت عوارض شهرداری

هر اتومبیلی وابسته به کاربری ای که دارد باید هزینه ای را به‌عنوان عوارض تردد در شهر به شهرداری پرداخت کند. پرداخت آن تا پایان سال جاری برعهده‌ی فروشنده میباشد.

 

• برگه عدم خلافی

فروشنده باید تمام جریمه‌های خود را هنگام تعویض پلاک پرداخت کند که شامل  قبض‌های جریمه، نمرات منفی گواهینامه و توقیفی خودرو میباشد. خلافی را میتوان با مراجعه به پلیس+10 یا از طریق سامانه راهنمایی و رانندگی پرداخت کرد.

 

• مدارک تاییدکننده محل سکونت خریدار

برای مالکین :ارائه سند مالکیت خانه به نام مالک + یک قبض خدماتی (برق یا گاز یا آب)

برای مستاجرین: ارائه سند اجاره منزل به نام مالک + کد رهگیری و تائیدیه سازمان املاک.

برای صاحبان مشاغل آزاد: ارائه جواز کسب به نام مالک + یک قبض خدماتی

برای کارکنان دولت و نیروهای مسلح: ارائه معرفی نامه از محل خدمت با قید آدرس سکونت + تایید سازمان مربوطه را داشته باشد.

کسانی که فرزندان محصّل دارند: ارائه گواهی اشتغال به تحصیل فرزندان با قید آدرس محل سکونت والدین +تائیدیه آموزش و پرورش منطقه

یا

ارائه سند مالکیت خانه به نام همسرتان +یک قبض خدماتی

ادعای سکونت در منزل والدین +ارائه سند (مالکیت یا اجاره) خانه که به نام والدین‌

در صورت عدم ارائه مدارک فوق‌الذكر بر اساس محل صدور شناسنامه به‎همراه یکی از قبوض آب ، برق یا گاز به تاریخ روز اقدام می گردد.

 

• فیش بانکی پرداخت هزینه‌های فک پلاک ماشین مانند عوارض و هزینه‌های واریزی به خزانه کل

 

 

تنظیم مبایعه نامه

اولین مرحله‌ی نقل ‌و ‌انتقال، مبایعه نامه همان قولنامه یا قراردارد فروش اتومبیل میباشد. مبایعه نامه را میتوان به‌صورت دستی ،سند عادی و یا به‌شکل رسمی با سربرگ‌های قوه قضاییه تنظیم کرد. نوع سوم آ‌ن را توصیه میکنیم ولی هر نوعی که باشد مبایعه نامه ارزش حقوقی دارد و در دادگاه ها مدرک محسوب می‌شود. مبایعه نامه فروشنده و خریدار را ملزم به اجرای تعهدات خود می‌کند. برای تنظیم آن باید به نکاتی توجه کرد که در ادامه بیان می‌شود:

• مشخصات کامل خریدار و فروشنده

 اطلاعات شخصی طرفین به همراه آدرس و شماره تلفن هردو باید در مبایعه نامه ثبت شود.

 

• مشخصات خودرو به‌عنوان موضوع مبایعه نامه

مشخصات دقیق ماشین مورد معامله شامل نام خودرو، سال ساخت ، شماره پلاک ، شماره شاسی و شماره موتور و کلیه متعلقات آن از روی سند مالکیت خودرو یا برگه سبز ناجا به دقت نوشته شود.

 

• مبلغ خودرو

مبلغ پرداختی برای ماشین باید به طور شفاف بیان شود. همچنین شیوه پرداخت مبلغ نیز باید تصریح شود. آیا پرداخت به صورت یک‌جای نقدی است یا اقساط و با چند فقره چک ؟ نحوه پرداخت و زمان پرداخت آن را باید کامل شرح دهید.

 

• زمان و مکان تعویض پلاک و تنظیم سند رسمی

باید در مبایعه نامه زمان تعویض پلاک و تنظیم سند مشخص باشد و برای جلوگیری از تاخیر در اجرای تعهدات ، بهتر است مبلغی به‌عنوان «جریمه تاخیر در تعهد» در مبایعه نامه مشخص شود تا فرد تاخیر کننده بپردازد.

 

• شرایط خاص

درصورتی که ماشین را تحت شرایط خاصی به خریدار تحویل میدهند باید آن شرایط نوشته شود. همینطور بهتر است خریدار در مبایعه نامه بنویسد که درصورتی که اصالت اتومبیل هنگام تعویض پلاک تایید نشود معامله فسخ میشود. علاوه بر این ذکر کند درصورت پرداخت هزینه ی کامل ماشین، فروشنده باید سند ماشین را به نام خریدار انتقال دهد.

 

• امضای شاهدین

علاوه بر امضای طرفین بهتر است دو شاهد، یکی از طرف خریدار و دیگری از طرف فروشنده مبایعه نامه را امضا کنند.

 

• نواقص اتومبیل

همه ی نواقص اتومبیل از جمله رنگ شدگی، تعویض قطعات بدنه، تصادف باید به صورت دقیق و کامل نوشته شود چون اگر نقصی پیدا شود که فروشنده قبلا به آن اشاره نکرده باشد و در متن مبایعه نامه نوشته نشده باشد خریدار امکان فسخ معامله و حتی طلب خسارت را دارد.

 

• فروش اقساطی و با چک اتومبیل

در صورت پرداخت با چک، باید مبالغ چک، شماره چک، تعداد چک، نام و کد شعبه بانک ‌صادر‌کننده چک و ... را نیز با تمام جزییات، ذکر کنید.

در صورت فروش قسطی باید مشخص شود اگر خریدار در پرداخت اقساط خود تاخیر کند(با تعیین تعداد اقساط و زمان تاخیر) فروشنده چه حقوقی دارد؟ حق فسخ معامله، پس‌‌گرفتن ماشین و حتی جبران خسارت را شامل می‌شود.

 

• خط خوردگی مبایعه نامه

خط خوردگی اعتبار مبایعه نامه را از بین میبرد. پس در اقدام اول از آن جلوگیری کنید. و در اقدام بعدی درصورت خط خوردگی باید در یادداشتی توضیح دهید که علت این خط خوردگی چیست و قبل از امضای طرفین بوجود آمده است همچنین خریدار و هم فروشنده آن را امضا کنند.

• مبایعه نامه اصلی

مبایعه نامه اصلی به خریدار تعلق میگیرد. و نسخه ی کپی آن را فروشنده میبرد البته هر دو نسخه اعتبار حقوقی و قانونی یکسانی دارد.

در نهایت بهتر است قبل از تنظیم مبایعه نامه با کارشناسان حقوقی و افرادی که در معاملات ماشین تجربه دارن و به آنها اعتماد دارید مشورت کنید.

 

 

تعویض پلاک خودرو

دومین مرحله‌ی انتقال اتومبیل است. خریدار و فروشنده برای منفک (جدا )کردن پلاک قبلی ونصب پلاک جدید همراه با مدارکی که در بالا ذکر شده است به یکی از مراکز مجاز فک پلاک میروند. درصورتی که این عمل صورت نگیرد همه‌ی جریمه ها و خلافی به نام مالک قبلی ثبت می‌شود. بودن هردو طرف معامله در مرکز فک پلاک ضروری است مگر اینکه فروشنده به خریدار یا فردی دیگر وکالت جزِئی فک پلاک یا کلی فروش اتومبیل را داده باشد. بعد از تعویض پلاک به خریدار برگه سبزی داده می‌شود که معادل سند قطعی خودرو است.

 

• برگ سبز خودرو

نیروی انتظامی بعد از تایید اصالت اتومبیل و تعویض پلاک سندی تگ برگ به نام خریدار صادر میکند که یعنی او صاحب ماشین است. این سند بعدا از طریق پست به دست خریدار میرسد. در آن اطلاعات خودرو مانند، مدل، رنگ، ظرفیت خودرو، شماره شاسی، شماره موتور، تعداد محورها و… و همچنین اطلاعات مالک خودرو مثل نام و شماره ملی و تاریخ تولد و… نوشته شده است. هرچند سندی رسمی و با اعتبار بالایی است ولی سند قطعی خودرو اعتبار بالاتر قضایی و عرفی دارد پس بهتر است خریداران بلافاصله بعد از تعویض پلاک شرایط انتقال سند قطعی خود‌رو را فراهم کنند.

 

 

انتقال سند قطعی خودرو

طرفین با همراه داشتن مدارک هویتی، کارت سوخت، بیمه نامه شخص ثالث و مدارکی که نشان‌‌دهنده پرداخت خلافی و سایر هزینه ها است به یکی از دفاتر اسناد رسمی می‌روند و سند قطعی به نام خریدار منتقل می‌شود. این آخرین مرحله ی خرید و فروش اتومبیل می‌باشد.

 

 

مسائل حقوقی

 

اظهارنامه در الزام سند قطعی

درصورتیکه فروشنده یا وکیل او اقدام به تعویض پلاک یا انتقال سند رسمی به خریدار نکند، خریدار باید به دادگاه حقوقی برود و او را ملزم به تنظیم سند رسمی کند. ابتدا به فروشنده هشدار می‌دهد. یعنی اظهارنامه ای به آدرس فروشنده میفرستد و از اومیخواهد در زمان و مکان خاصی به دفترخانه برود و سند را منتقل کند. در اکثر مواقع با اظهارنامه فروشنده همکاری میکند و دیگر نیازی به پیگیری قضایی نیست. در غیر این صورت وکلای ما آماده همراهی شما در کلیه مراحل می‌باشد.

 

 

شرایط فسخ قرارداد

برای فسخ قرارداد می‌شود از قانون مدنی به نام خیارات استفاده کرد. خیارات یعنی طرفین به دلایل مختلفی اختیار فسخ معامله را به‌صورت یک طرفه دارد.

 

خیار مجلس

یعنی هرکدام از طرفین بعد از انعقاد قرارداد در جلسه عقد تا زمانیکه از یکدیگر جدا نشده اند اختیار فسخ معامله را دارند.

 

خیار غبن

غبن زیان دیدن. درصورتیکه یکی از طرفین متوجه فاصله قیمتی زیاد بین ارزش واقعی ماشین و قیمت فروخته شده آن شود.باید این اختلاف قیمت قابل توجه و زیاد باشد. اگر اختلاف قیمت جزئی باشد نمی‌شود ازاین اختیار بهره برد.

 

خیار تدلیس

تدلیس یعنی فریب خوردن. اگر فروشنده اطلاعات غلط به خریدار بدهد. مثلا تصادف یا رنگ شدگی اتومبیل را پنهان کند. برای همین باید همه‌ی موارد را در مبایعه نامه بنویسید. اگر چیزی نوشته نشده باشد امکان فسخ یکطرفه معامله وجود دارد.

 

خیار شرط

چنانچه طرفین زمانی را در مبایعه نامه مشخص کنند که تا آن زمان امکان فسخ معامله را به یکدیگر بدهند.

 

خیار تخلف شرط

هنگامیکه طرفین شرط خاصی را برای انجام معامله در مبایعه نامه می‌نویسند ولی طرف مقابل آن را انجام نمیدهد امکان فسخ قرارداد وجود دارد.

 

خیار تأخیر

اگر خریدار برای پرداخت پول یا فروشنده برای تحویل خودرو بعد از 3 روز تاخیر کنند. طرف مقابل میتواند معامله را یک طرفه فسخ کند.

 

خیار تعذر تسلیم

 چنانچه فروشنده بنا به دلیلی نتواند خودرو را تحویل دهد مثلا ماشین دزدیده شود. امکان فسخ قرارداد برای خریدار وجود دارد.

 

 

سخن آخر

چون مسائل حقوقی به زبان عربی نوشته شده است در امضای قرارداد بسیار توجه کنید. مثلا اگر در مبایعه نامه نوشته شده باشد «کلیه خیارات ساقط گردید» یعنی طرفین حق فسخ قرارداد را ندارند. برای همین توصیه می‌کنیم حتما از  یک کارشناس حقوقی کمک بگیرید تا اصطلاحات قانونی و بندهای مختلف موجود در متن مبایعه نامه خودرو را برایتان توضیح دهد. میتوانید از وکلای متخصص ما مشورت بگیرید تا از هرگونه ضرر احتمالی جلوگیری کنید.