شرایط فسخ نکاح + تفاوت با طلاق

فسخ نکاح، تنها روش دیگر اتمام و بر هم زدن عقد زناشویی است. راه دیگر گسستن این پیمان مقدس که تقریبا شناخته شده است، طلاق می‌باشد. اما روشی که در ابتدا ذکر کردیم، چه تفاوتی با متارکه دارد؟ شرایط بر هم زدن ازدواج از این طریق چیست؟ اگر این سوال‌ها در ذهن شما نیز چرخ می‌خورند، با ما در وکیل اصفهان همراه باشید. زیرا ما به عنوان تیم تحریریه‌ی وکیل اصفهان، این صفحه را به بازگویی تمام جوانب فسخ نکاح اختصاص داده‌ایم. به علاوه تفاوت آن با طلاق را جز به جز بررسی خواهیم کرد.

 

 

 

 

فسخ نکاح، لغو عقدنامه

این لغت  به معنای شکستن، ابطال، لغو یا منحل کردن است. در اصطلاح مدنی این لغت به بر هم زدن پیمان زناشویی اطلاق می‌شود. قانون‌گذاران، طبق ماده 1120 قانون مدنی، برای پایان دادن به ازدواج، راه باطل کردن عقد نامه را ایجاد کرده‌اند. از این طریق طرفین در پیمان زناشویی اختیار پیدا می‌کنند تا پیوند بینشان را منحل کنند. البته ابطال عقدنامه تنها تحت شرایطی که قانون‌گذاران تعیین کرده‌اند امکان‌پذیر می‌باشد. در واقع این اتفاق تنها زمانی رخ خواهد داد که زن یا مرد از طریق ازدواجشان متحمل زیان و آسیب‌های بزرگی شوند. در ادامه شرایط تعیین شده توسط مردان قانون را بررسی خواهیم کرد. اما پیش از آن مقایسه‌ی کوتاهی میان دو روش پایان بخشیدن به این پیوند مقدس، که همان فسخ و متارکه هستند، خواهیم داشت.

 

 

تفاوت منحل کردن ازدواج با طلاق

همان طور که احتمالا از صحبت‌های پیشین متوجه شدید، پایان بخشیدن به ازدواج دائم تنها دو راه دارد. آن روش‌ها، طلاق و فسخ هستند. طلاق یا متارکه مراسمی خاص و دارای آیین‌های به خصوصی مانند الزام حضور دو شاهد است. در واقع زمانی افراد متارکه می‌کنند که ازدواجشان صحیح بوده‌است. اما آن‌ها به دلایلی قانع‌کننده دیگر تمایلی به ادامه‌ی آن ندارند. در این شرایط با اجازه‌ی دادگاه می‌توانند همانطور که ازدواج کرده‌اند، جدا شوند. اما اطلاق لغو نکاح، به راهی برای پایان دادن به ازدواج چندان درست به نظر نمی‌رسد. زیرا فسخ نکاح به معنی لغو و رد آن می‌باشد. به معنای دقیق‌تر یعنی آن ازدواج صحیح نبوده و باطل است. حتی طبق روایات نیز فسخ برابر با رد نکاح دانسته شده و به معنای جدایی نمی‌باشد. این موضوع مهم‌ترین تفاوت طلاق با ابطال پیوند زناشویی است. در ادامه پس از بیان شرایط ابطال، تفاوت‌های دیگری را نیز بیان می‌کنیم.

 

 

شرایط فسخ نکاح

طبق نظر قانون‌گذاران و فقیهان شیعه، در ماده‌ی 1120، مواردی برای فسخ نکاح در نظر گرفته شده‌اند. در صورت وجود هر کدام از آن‌ها، زن یا مرد حق و اختیار بر هم زدن و ابطال پیوند زناشویی میانشان را به دست می‌آورند. این موارد به سه دسته تقسیم می‌شوند. تعدادی از آن‌ها میان زن و مرد مشترک هستند. یعنی هر دو طرف ازدواج حق دارند در صورت مشاهده این موارد در طرف مقابلشان، ازدواجشان را منحل کنند. این موارد مشترک تدلیس، تخلف از شروط صفت و عیب جنون هستند. اما موارد انحصاری جداگانه‌ای نیز برای لغو عقدنامه در نظر گرفته شده‌اند. براساس آن‌ها ممکن است در زن یا مرد عیوبی مشاهده شود که به طرف مقابلشان آسیب زیادی وارد کند و زندگی آن‌ها را با سختی و مشقت رو‌به‌رو کند. این موارد برای طرفین متفاوت است. ما در ادامه موارد مشترک و اختصاصی را جر به جز بررسی خواهیم کرد.

• تدلیس

تدلیس در لغت به معنای فریب‌کاری، حقه‌بازی، پنهان کردن حقیقت و پوشاندن عیب است. همین معنای لغوی، به اندازه‌ی کافی، گویای این شرط مشترک فسخ نکاح است. اما برای روشن‌تر شدن قضیه سعی می‌کنیم این مورد را به زبانی ساده برای شما بازگو کنم. اگر طرفین ازدواج، زن یا مرد، به دروغ ادعای داشته باشند که بعدا مشخص شود حقیقت ندارد یا واقعیتی را از طرف مقابلشان مخفی کنند که بعدا آشکار شود، طرف مقابلشان اختیار بر هم زدن عقدنامه را به دست می‌آورد. این فریب‌کاری می‌تواند در مورد هر چیزی از جمله وضعیت سلامتی، جسمی، مالی، روانی، اخلاقی و مواردی از قبیل باشد. در اصل تدلیس در هر صفتی منجر به اختیار شخص فریب خورده برای ابطال پیوند زناشویی خواهد شد.

 

• تخلف از شروط صفت

این مورد تا حد زیادی به تدلیس شباهت دارد. با این وجود تخلف از شرط صفت، تفاوت بسیار کوچک اما مهمی با آن دارد. در تدلیس شخص کاملا آگاه و به عمد طرف مقابل خود را فریب می‌دهد. اما در تخلف از شرط صفت، خود شخص نیز گمان می‌کند دارای آن ویژگی می‌باشد اما بعد از جاری شدن صیغه‌ی عقد خلاف آن ثابت می‌شود. در ضمن شرط صفت می‌تواند شامل هر شرطی میان زن و مرد باشد. مثلا مرد اعلام کرده باشد که اقامت خارج است کشور دارد و شرط مهاجرت در ازدواج قید شده باشد. اما بعدا معلوم شود که آن اقامت ایراد داشته. یا اینکه زنی گمان کند باکره است و این شرط ازدواجشان باشد. اما پس از نکاح، خلاف آن ثابت شود. در این شرایط طرف مقابل می‌تواند درخواست فسخ نکاح را داشته باشد.

 

• نقصان در زنان

قانون‌گذاران تعدادی نقص یا عیب را برای زنان نام برده‌اند که در صورت وجود آن‌ها مرد می‌تواند نکاح را رد یا لغو کند. البته شرط اصلی برای ابطال پیوند میان زن و شوهر بر اساس عیوب، وجود نقصان در زمان پیش از ازدواج است. از این رو اگر این بیماری‌ها پس از عقد و در زندگی مشترک پدیدار شوند، طرفین حقی برای بر هم زدن ازدواجشان نخواهند داشت. به علاوه بعضی از فقیهان عقیده دارند از آنجا که با پیشرفت علم بسیاری از بیماری‌ها قابل درمان هستند، در صورتی که این عیوب قابل رفع باشند، اختیار فسخ نکاح از طرفین ساقط می‌شود. در ادامه عیوب منحل کننده‌ی نکاح در زنان را بازگو خواهیم کرد.

 

• • جذام و برص

عده‌ای از فقیهان این عیب را متخص زنان و عده‌ای آن را مشترک میان زن و شوهر می‌دانند. ما نیز به دلیل این تفاوت عقیده آن را در میان عیوب زنان ذکر کردیم. در بیماری عفونی و مسری جذام، گوشت بدن ذره ذره می‌ریزد. برص نیز همان لک و پیس است. امروزه جذام قابل درمان است. به همین خاطر عده‌ای دیگر آن را جز عیب باطل‌کننده نمی‌دانند.

 

• • عفل ( قرن )

این بیماری به معنی گوشت زاید درون آلت تناسلی زنان است. البته تنها در صورتی باعث فسخ نکاح خواهد شد که مانع از رابطه‌ی زناشویی شود.

 

• • افضاء

این بیماری نیز مربوط به رابطه ی زناشویی می‌باشد. در صورتی که مجرای مثانه و رحم یکی شده باشند، مرد حق فسخ دارد.

 

• • عرج یا اقعاد

معنای این لغت زمین‌گیر شدن است. البته بسیاری آن را عیب نمی‌دانند. عده‌ای نیز می‌گویند اگر عرج به حد اقعاد، زمین‌گیری کامل، برسد عیب محسوب می‌شود.

 

• • عمی

نابینایی کامل را گویند. چه در ظاهر آشکار باشد چه نباشد اختیار فسخ به مرد می‌دهد. اما دید ضعیف، لوچی و مواردی از این قبیل حقی برای بر هم زدن ازدواج به مردان نمی‌دهد.

 

 

• 

• نقصان در مردان

در ادامه سه نقص مردانه را بیان می‌کنیم که به زنان حق فسخ نکاح را می‌دهد.

 

• • خصاء

این مورد به معنی کشیده یا کوبیده شدن بیضه‌ها می‌باشد. پس از این اتفاق مردان دیگر قادر به انزال نخواهند بود و به آن‌ها خصی می‌گویند. بسیاری اتفاق نظر دارند که این اتفاق باعث نقص شرط اصلی ازدواج که همان رابطه‌ی زناشویی است می‌شود و به همین خاطر زنان حق دارند در صورت با چنین مشکلی ازدواجشان را منحل کنند.

 

• • جب

این عیب به معنی بریدن آلت تناسلی است. در چنین شرایطی نیز رابطه‌ی زناشویی ممکن نخواهد بود و مثل مورد قبلی زن اختیار فسخ نکاح را خواهد داشت.

 

• • عنن

این مورد به معنی عدم انزال و بلند شدن آلت تناسلی مرد است. به صورتی که زن و مرد نتوانند رابطه داشته باشند و زن باکره باقی بماند. اما در صورتی که حتی برای یک بار نزدیکی اتفاق بیافتد، حق بر هم زدن وصلت از زن گرفته می‌شود.

 

• جنون، نقص مشترک طرفین ازدواج

دیوانگی یا جنون، بیماری روانی‌ای است که طبق نظر تمام فقها هر دو طرف ازدواج را دارای حق و اختیار برای ابطال پیوند میانشان می‌کند. البته عده‌ای اعتقاد دارند جنون در مردان چه پیش از ازدواج باشد و چه پس از آن، زن می‌تواند ازدواجشان را منحل کند. اما اگر زنان پس از عقد دچار جنون شوند مردان حقی برای ابطال ندارند و در صورت تمایل می‌توانند آن زن را طلاق دهند.

 

قوانین بر هم زدن ازدواج و مقایسه با طلاق

اکنون که با موارد فسخ نکاح آشنا شدیم، برای درک بیشتر تفاوت آن با طلاق، در ادامه چند مورد کوتاه اما مهم را بازگو خواهیم کرد.

 

• اطلاع طرفین

در طلاق بدون اطلاع به طرف مقابل و طی کردن مراحل قانونی و شرعی امکان جدایی وجود ندارد. اما در ابطال پیوند زناشویی نیازی به اطلاع طرف مقابل نیست و تنها اثبات مورد فسخ‌کننده‌ی ازدواج کافی می‌باشد.

 

• مهریه

هنگام طلاق در صورت باکره بودن زن، نصف مهریه و در صورت وجود رابطه‌ی زناشویی، پرداخت تمام مهریه بر عهده‌ی مرد است. اما در ابطال پیوند زناشویی زنان نمی‌توانند مهریه بگیرند. مگر آن که عنن در مرد باشد.

 

• فوریت

طلاق می‌تواند بعد از سال‌ها و پس از مدت زیادی تفکر و بررسی شرایط اتفاق بیفتد. اما برای ابطال وصلت باید خیلی سریع پس از آگاهی از موارد ذکر شده، اقدام شود. در غیر این صورت حق فسخ ازدواج از شخص ساقط می‌شود.

 

 

سخن آخر

در اینجا شما را با مواردی که به زن و شوهر حق و اختیار فسخ پیوندشان را می‌دهد، آشنا کردیم. اما اثبات هر کدام از این موارد بسیار دشوار است. از این رو توصیه‌ی ما مشورت و درخواست کمک از وکلای مجرب و توانمند است. مهدی علیجانی، بهترین وکیل پایه یک دادگستری اصفهان از نظر مردم، می‌تواند در زمینه‌ی مشکلات زناشویی و تمام موارد حقوقی دیگر همراه و راهنمای شما باشد. شما از طریق صفحه‌ی تماس می‌توانید از راهنمایی ایشان بهره‌مند شوید. منتظر نظراتتان هستیم.

در این مقاله سعی ما بر این بود که مطالب مفیدی را به شما ارائه بدهیم و به سوالاتی که ممکن است برای شما پیش آمده باشد، پاسخ بدهیم. اگر باز هم در این زمینه سوالی دارید، می‌توانید با وکیل پایه یک دادگستری، آقای مهدی علیجانی مطرح کنید.