وظایف زن در خانه طبق قانون ایران و مسئولیتهای قانونی زن و شوهر در زندگی

زنان و دختران همواره در طول تاریخ برای آمادگی ازدواج و شروع زندگی زناشویی به تمرین مهارت‌هایی مانند آشپزی، خیاطی و کارهایی از این قبیل می‌پرداختند. مردان نیز همواره تصور می‌کردند وظایف همسر آن‌ها پخت و پز، تمیز کردن خانه و رسیدگی به فرزندان است. با پیشرفت جایگاه زنان در اجتماع و هم پا شدن آن‌ها با مردان در کارهای بیرون از منزل، این سوال که آیا انجام کارهای منزل وظیفه‌ی قانونی زنان است یا تنها به صورت عرف جوامع درآمده است، ذهن بسیاری از فعالان اجتماعی و خانم‌ها را درگیر خود کرده است. ما در وکیل اصفهان در این مقاله به بررسی وظایف و مسئولیت‌های زنان در خانه‌ و زندگی مشترک، خواهیم پرداخت. همچنین نگاه اسلام را در مورد کار کردن بانوان در خانه‌‌ زیر ذره‌بین قرار خواهیم داد. به علاوه حق و حقوق آن‌ها به عنوان یک خانم متاهل را در فقه اسلامی و قوانین کشورمان بازگو خواهیم کرد.

حقوق و وظایف زن در قانون

زنان از ابتدای تاریخ تاکنون، در تمام جهان، از حق و حقوقی کمتری نسبت به مردان برخوردار بوده‌اند. حتی خود زن‌ها نیز این موضوع را پذیرفته و از این اصول به عنوان حقیقتی درست و انکار‌ناپذیر پیروی می‌کنند. عده‌ای دلیل این نابرابری در حقوق را این موضوع می‌دانند که قانون‌گذاران تمام دوران‌ها مردان بوده‌اند. اما طبق ادعای ما مسلمانان قوانین ما ساخته‌ی دست بشر نیست. بلکه تماما از سوی حق و طبق طبیعت و سرشت آدمیان بیان شده است. از این رو در قوانین اسلامی نباید حق هیچ فردی به عنوان یک انسان ضایع شود. پس زنان نیز در حقوق انسانی با مردان برابر و یکسان‌اند. اما آزادی مطلق در سراسر طول عمر و طبعا در زندگی زناشویی، برای هیچ کدام از آن‌ها، زن یا مرد، پذیرفته شده نیست. بلکه انسان‌ها باید طبق یک سری اصول و چارچوب عمل کنند. و هر کدام وظایف خود را به درستی انجام دهند.

وظایف زنان در زندگی زناشویی

همان طور که اشاره کردیم مسئولیت‌های یک زن متاهل در خانه برای همه‌ی مردم تقریبا شناخته شده است. دستپخت خوب، خانه‌ی تمیز و مرتب و بچه‌هایی باادب و پاکیزه از جمله ویژگی های یک زن خوب در جوامع است. اما این موارد مربوط به قوانین رسمی کشور است یا طبق عرف از خانم‌ها همچنین انتظاراتی می‌رود؟ آیا قانون با عرف در مورد این وظایف موافق است؟ کدام یک از موارد ذکر شده در شرایط قانونی ازدواج نیز ذکر شده‌اند؟ آیا شوهر می‌تواند از همسر خود چنین انتظاراتی داشته باشد و در صورت اهمال برخورد قانونی انجام دهد؟ در قانون چه مواردی به اسم وظایف زن ذکر شده‌اند؟ اگر زن از این مسئولیت‌ها خودداری کند چه حکمی نزد مراجع قانونی برای او صادر خواهد شد؟ آیا سر باز زدن زن از وظایف عرفی جامعه نیز همان حکم را خواهد داشت؟ در ادامه مطلب به بررسی پاسخ این سوالات خواهیم پرداخت.

مسئولیت‌های قانونی زن و شوهر در زندگی زناشویی

طبق قوانین اسلام و مقررات کشور ما، زن و مرد در زندگی زناشویی و خانه‌ی خود وظایفی نسبت به یک‌دیگر دارند. وظایف مرد نسبت به همسر خود تامین مایحتاج زندگی زن و فرزندان و فراهم کردن رفاه آن‌ها است. همچنین محافظت از خانواده در برابر حوادث نیز بر عهده‌ی او می‌باشد. در عوض زنان باید سرپرستی مرد در زندگی مشترک را بپذیرند. این پذیرش به معنی تکمین در مسائل جنسی و رفع نیاز همسر و کسب اجازه برای خروج از منزل است. همچنین تبعیت از شوهر برای مسائلی همچون محل زندگی، اشتغال و تحصیل بر زنان لازم است مگر این که در عقدنامه برای تصمیم درباره‌ی این مسائل وکالت گرفته باشند. اگر خانم‌ها یکی از این موارد را رعایت نکنند همسر آن‌ها می‌تواند برخورد قانونی داشته باشد. اما انجام کارهای منزل از مسئولیت‌های واجب آن‌ها نیست و مردان نمی‌توانند آن‌ها را مجبور به انجام این امور کنند.

موارد مجاز برای نقض این قوانین

با وجود اینکه قوانین کاملا واضح و روشن است همواره تبصره‌هایی وجود دارد که در صورت پیش آمدن شرایطی خاص افراد مجاز به نقض آن‌ها می‌باشند. برای مثال در تمام وظایفی که زن نسبت به شوهر دارد رعایت حد و حدود الهی از اهمیت بالاتری برخوردار است. از این رو هر خواسته‌ی مرد که عملا بر زن واجب است اگر نقض فرمان‌های الهی باشد، زن باید از انجام آن‌ها خودداری کند. همچنین موارد دیگری نیز وجود دارد که امتناع زنان از وظایفشان ایرادی نخواهد داشت. برای مثال عذر شرعی دلیلی برای ترک تمکین است. و یا اینکه زن در صورتی که جان یا شرافتش به خطر بیوفتد می‌تواند بدون اجازه از خانه خارج شود. در مقابل با اینکه امور خانه وظیفه‌ی زن نیست مرد می‌تواند هنگام ازدواج در شروط این وظایف را به عهده‌ی او بگذراد و اگر همسرش آن را بپذیرد باید مسئولیتش را به درستی انجام دهد.

اخلاق در کنار قوانین

وظایف انسان‌ها همواره در برابر قانون‌های کتبی نیست. بلکه در اکثر مواقع این وجدان و اخلاق است که رفتار آدمیان را هدایت می‌کند. از این رو در زندگی زناشویی نیز در نظر گرفتن اخلاقیات و رعایت حال همسر از اصول خشک و بی انعطاف بسیار مهم‌تر است. به همین خاطر اکثر زنان انجام امور خانه را در برابر فعالیت بیرون از منزل همسرشان، به عهده می‌گیرند. به همین خاطر تقسیم کارهای بیرون برای مردان و کارهای منزل برای زنان، قانونی نانوشته ولی بسیار محکم است. البته باید توجه داشت که این تقسیم وظایف مربوط به زندگی‌های سنتی است. در حالی که امروزه زنان نیز پا به پای مردان کار می‌کنند. آن‌ها با وجود اینکه حقوقشان طبق قانون متعلق به خودشان است در تامین مایحتاج زندگی نیز به شوهرشان کمک می‌کنند. از این رو وظایف خانه باید عادلانه تقسیم شود و هیچ کدام به تنهایی بار آن را به دوش نکشند.

کار کردن زن در خانه از نگاه اسلام

عده‌ای برای کم ارزش نشان دادن انجام امور خانه توسط زنان و جلوه دادن کار به این شکل که انجام این امور وظیفه‌ی شرعی آن‌ها است، همواره تقسیم وظایف پیامبر را یادآور می‌شوند. بر این اساس پیامبر اسلام امور خانه را به حضرت فاطمه سپرد و کارهای سنگین و خارج از منزل را به حضرت علی واگذار کرد. این الگو نه تنها در اسلام بلکه در تمام تمدن‌های طول تاریخ نیز وجود داشته است. اما در اسلام موارد زیادی نقل شده که نشان می‌دهد این کار لطف زن و نه وظیفه‌ی اوست. مثلا از پیامبر نقل می‌کنند که اگر زن لیوانی آب به دست شوهرش بدهد گویی در راه خدا جهاد کرده است. همچنین از مردانی که در امور خانه به همسرانشان کمک می‌کنند نیز به خوبی یاد شده است. زیرا امور خانه وظیفه‌ی حتمی زنان نیست. به علاوه وجود کنیز در خانه‌ی حضرت فاطمه نیز بیانگر همین حقیقت است.

حقوق زنان در زندگی زناشویی طبق شرع و قانون

طبق قانون اسلامی و کشور ایران، زنان در زندگی زناشویی یک سری وظایف دارند که به آن‌ها اشاره کردیم. اما در برابر از حقوقی نیز برخوردار خواهند شد. مهریه، نفقه و اجرت‌المثل از حق و حقوق تعریف شده در قانون برای بانوان است. شرایط دریافت مهریه به صورت عندالمطالبه است. یعنی هر زمان زن بخواهد باید پرداخت شود. نفقه نیز از امور واجب بر مردان است که باید رفاه همسرشان در زندگی زناشویی را فراهم کنند. اما اجرت المثل برای انجام اموری است که زنان انجام می‌دهند ولی وظیفه‌ی قانونی آن‌ها نیست. انجام امور مروبوط به خانه نیز از همین موارد است.

سخن آخر

ازدواج پیوندی برای محبت و علاقه‌ی دو طرفه است. اما پایه و اساس آن قوانین، حقوق و وظایف طرفین نسبت به یکدیگر است. به طوری که عدم رعایت هر کدام از آن‌ها می‌تواند ریشه‌ی عشق در زندگی زناشویی را به نابودی بکشاند. خشک شدن ریشه‌های ازدواج با پایان زندگی مشترک همراه است. زنان همواره به دلیل عدم آگاهی از حقوق خود در پروسه‌ی پایانی زندگی مشترک دچار ضرر و زیان بسیاری می‌شوند. از این رو بهتر است پیش از ازدواج با مراجعه به افراد مطلع از قوانین، آگاهانه قدم به زندگی مشترک بگذارند. همچنین زنان و مردانی که در گرفتن حق و حقوقشان در زندگی مشترک یا پروسه‌ی طلاق دچار مشکل یا سردرگمی شده‌اند، می‌توانند از مشورت مهدی علیجانی، بهترین وکیل پایه یک دادگستری از نظر مردم اصفهان و وکیل طلاق در اصفهان، بهره‌مند شوند.

۰۹۱۳۳۷۰۱۵۱۸