استناد به عکس و فیلم در دادگاه و دعاوی حقوقی مربوط به دادگاه

در دادگاه‌ها همواره افراد به دنبال رسیدن به حقیقت هستند. از این رو مراجع قانونی از اشخاصی که در ردیف متهم یا شاکی قرار دارند، مدارکی در جهت اثبات حقیقت ادعایشان مطالبه می‌کنند. افراد در دنیای نوین برخلاف گذشته‌های نه چندان دور دسترسی آسانی به ابزار‌های ثبت فیلم و عکس دارند. ممکن است این فکر در سر شما به وجود آمده باشد که با استفاده از این قابلیت، می‌توانید هر حرفی را به اثبات برسانید. اما سوال این است که آیا این تصاویر و ویدئو‌های ثبت‌شده نزد قاضی معتبر و قابل استناد هستند؟ ما در ادامه به این سوال که آیا امکان استناد به عکس و فیلم در دادگاه وجود دارد یا خیر؟ پاسخ می دهیم. همچنین انواع مدرک و شرایط اثبات ادعا را برای شما شرح خواهیم داد.

استناد به عکس و فیلم در نگاه مراجع قانونی

در دستگاه‌های قضایی و حقوقی، شما باید بتوانید هر ادعایی که مطرح می‌کنید را به اثبات برسانید وگرنه راه به جایی نخواهید برد. برای این امر نیاز به مدرکی دارید که بتوانید به آن استناد کنید و ادعای شما را تایید کند. این موضوع زیربنای قوانین و دادگاه‌ها را تشکیل می‌دهد. همچنین متهم یا شاکی بودن شما تفاوتی در اصل این قانون ایجاد نمی‌کند. شما برای دفاع از خود یا مطالبه حقوقتان، به مدرک محکمه‌پسند نیاز خواهید داشت. حال باید دید که آیا عکس و فیلم مورد قبول قانون‌گذاران می‌باشند یا معتبر نیستند.

مدرک قابل استناد

مدارک مورد قبول قانون‌گذاران برای استناد در دادگاه، به دو دسته‌ی ادله و اماره تقسیم می‌شوند. در ادامه معنی هر دو قسم از مدرک‌ها را توضیح می‌دهیم. همچنین جایگاه عکس و فیلم در این دسته‌ها را معلوم خواهیم کرد.

• مدرک ادله‌ای

ادله جمع لغت دلیل است. در اصطلاح حقوقی به مدارکی که از نظر دادگاه معتبر و قانونی هستند ادله می گویند. در ماده 206 قانون مجازات اسلامی از اقرار، سوگند، شهادت، قسامه و علم قاضی به عنوان ادله معتبر یاد شده است.

• مدرک اماره‌

اماره در اصطلاح فقه و حقوق به ظنی که از واقعیت نشات می‌گیرد اطلاق می‌شود. به زبان ساده هر گاه ما بر اساس چیزی که در واقع می‌بینیم اما از باطن و حقیقت آن خبر نداریم، دست به نتیجه‌گیری بزنیم، از مدارک اماره استفاده کرده‌ایم. برای مثال از سکونت یک فرد در ملکی، اینطور برداشت می‌کنیم که او مالک است. مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. اما در دادگاه تکیه بر مدارک اماره، به دلیل امکان اشتباه، امکان‌پذیر نیست. بلکه این مدارک در تکمیل و کمک مدارک ادله‌ای به کار گرفته می‌شوند. همچنین اگر بتوانید حقیقت اماره را به اثبات برسانید در دادگاه به عنوان دلیل شناخته خواهد شد. در ماده 1321 قانون مدنی از اماره به وضعیتی که دلالت بر امری کند یا واقعیت و حقیقتی را کشف کند، یاد شده است. با توجه به این تعریف اماره به عنوان یکی از دلایل اثبات دعوی شناخته می‌شود.

جایگاه فیلم و عکس در تقسیم‌بندی مدارک

عکاسی و فیلم‌برداری در واقع ثبت مستندات است. به این معنی که شما واقعیتی را به ثبت می‌رسانید. با توجه به این مفهوم و مقایسه آن با توضیحاتی که در مورد هر مدرک داده شد؛ اینطور نتیجه می‌گیریم که این مستندات مدارکی هستند که بر یک واقعیت دلالت می‌کنند. از این رو در دادگاه می توانند به عنوان اماره مورد توجه قرار بگیرند. این مدارک از این جهت که به علم قاضی نسبت به موضوع مورد بررسی، کمک می‌کنند دارای اهمیت‌اند. اما از نگاه قانون قابل استناد نمی‌باشند. پس برای اثبات ادعا دلیل معتبر و محکمی محسوب نخواهند شد. اما اگر بتوانید حقیقت عکس و فیلم ارائه شده را ثابت کنید در دسته ادله قرار خواهند گرفت.

مدرک یا جرم؟

بیشتر اوقات عکس و فیلم‌هایی که به عنوان مدرک در دادگاه برای استناد ارائه می‌شوند، بدون اطلاع طرف مقابل و کسب اجازه از او گرفته شده‌اند. خوب است بدانید مراجع قانونی عکس‌برداری و فیلم‌برداری از مکان‌هایی که به بانوان تعلق دارند را جرم به حساب می‌آورد. مانند استخر و حمام‌ که پوشش مناسبی وجود ندارد. در ماده 5 قانون مجازات اسلامی، افرادی که مرتکب این عمل ناشاست شده‌اند، به 74 ضربه شلاق محکوم می‌شوند. همچنین دو تا پنج سال زندان در انتظار آن‌ها است. به‌علاوه تا ده سال از هر گونه فعالیت اجتماعی محروم خواهند شد. همچنین شخصی که مورد سواستفاده از طریق این کار قرار گرفته، برای مطالبه هزینه‌ها و خساراتی که متحمل شده، می‌تواند نزد مراجع قانونی دعوی کیفری علیه خطاکار مطرح کند.

طریقه اثبات مدرک عکس و فیلم نزد مراجع قانونی

امروزه با پیشرفت ابزارهایی مانند فتوشاپ، ساختن عکس‌های مغایر با واقعیت، امکان‌پذیر است. از این رو این مدارک در دادگاه قابل استناد نمی‌باشند و قاضی آن‌ها را به عنوان ادله قانونی نمی‌پذیرد. بلکه این‌ تصاویر و ویدئوها در کنار ادله قانونی می‌توانند یک نشانه برای قاضی باشند. اما نخست صحت مدرک اماره باید مورد بررسی کارشناسانه قرار بگیرد. البته ابتدا اقرار طرف مقابل برای تایید اصالت عکس و فیلم ارائه شده اهمیت دارد. شخص باید اقرار کند که این تصاویر و ویدئو‌ها که علیه او استفاده شده‌اند، واقعی هستند. آن زمان قاضی این مدارک را ادله پرونده به حساب می‌آورد. اما در صورت انکار متهم، فرد شاکی می‌تواند بررسی مستندات ارائه شده را درخواست کند. آن زمان مطابق دستور قاضی کارشناسان مربوطه غیرواقعی نبودن آن‌ها را بررسی خواهند کرد. اگر حقیقت مدارک اماره اثبات شوند، قاضی آن‌ها را مورد استناد قرار خواهد داد.

کاربرد عکس و فیلم در دادگاه

همانطور که اشاره کردیم عکس و فیلم در دسته‌بندی مدارک نمی‌توانند به عنوان ادله قانونی در دادگاه مورد استناد قرار بگیرند. این مستندات تنها به عنوان مدرکی که نشانه‌ای به قاضی می‌دهند مورد استفاده قرار می‌گیرند. به این نوع مدرک اماره می‌گویند. اما در دادگاه‌ها هر آنچه که به علم بیشتر قاضی حول محور پرونده و موضوع مورد بررسی کمک کنند؛ ارزشمند خواهند بود. از این رو بسیاری می‌گویند با وجود اینکه مدرک اماره اعتبار قانونی ندارد، در صورت موجود بودن، حتما در کنار ادله قانونی به عنوان تکمیل کننده پرونده ارائه شوند. زیرا با وجود اینکه قاضی تنها به این مدارک استناد نمی‌کند و درخواست ادله روشن و قانونی خواهد داشت؛ این مستندات را نیز مد نظر قرار می‌دهد. پس تا زمانی که کار شما جرم محسوب نشود، این کار نه تنها ضرری نخواهد داشت بلکه در روند پرونده به عنوان یک عامل کمکی محسوب خواهد شد.

چه زمان‌هایی وجود عکس و فیلم کمک‌کننده است؟

در بعضی از پرونده‌ها ارائه عکس و فیلم می‌تواند نجات‌بخش شما محسوب شود. اما در یک سری از موقعیت‌ها این مستندات نه تنها تاثیری ندارند بلکه علیه شما نیز بازاستفاده خواهند شد. برای مثال هنگام تصادف اتومبیل‌ها توصیه می‌شود که از خسارات وارده عکس‌برداری شود تا طرف مقابل نتواند بعدا آسیب دیگری را نیز به مطالبه خسارت خود اضافه کند. به‌علاوه در این شرایط فیلم‌برداری را بیشتر توصیه می‌کنند زیرا تصاویر قابلیت دستکاری بیشتری دارند. اما در اتهام و جرم سنگینی مانند زنا، ما باید با ادله روشن و دو برابر به دادگاه برویم. در این شرایط دادگاه نه تنها به عکس و فیلم به عنوان مدرک استناد قطعی نخواهد کرد؛ بلکه متهم می‌تواند در صورت عدم اثبات ادعای شما، اعاده حیثیت کند. در این صورت این مستندات کار را برای شما سخت‌تر می‌کنند و علیه خودتان استفاده خواهند شد.

مقابله با فریب‌کاران

ممکن است شما در جایگاه شخصی که به او اتهامی وارد شده قرار گرفته باشید. طرف مقابلتان ممکن است با دستکاری تصاویر مدارکی جعلی علیه‌تان ارائه دهد. شما در صورت مطلع نبودن از قوانین بدون شک احساس می کنید پرونده را باخته‌اید و به ناحق گناهکار شناخته خواهید شد. اما باید بدانید که در این شرایط می‌توانید به کمک مراجع قانونی بی‌گناهی خود را اثبات کنید. زیرا هیچ عکس یا فیلمی بدون بررسی کارشناسانه دقیق و تایید اصالت، مورد استناد قرار نخواهد گرفت. همچنین گاهی افراد سودجویی هستند که با عکس‌ و فیلم از حریم خصوصی شما، قصد اخاذی ازتان را دارند. در این موقعیت قانون پشتیبان شما خواهد بود و این‌کار را جرم تلقی می‌کند. از این رو شما با تنظیم شکوائیه می‌توانید آن شخص را به سزای عملش برسانید.

استناد در دادگاه

قانون همواره اثبات ادعا را اصل قرار می‌دهد. پس در صورت اینکه حقیقت داشتن هر مدرکی اعم از عکس یا فیلم را بتوانید در دادگاه به اثبات برسانید، آن مدارک قابل استناد خواهند بود. ولی در هر امر تبصره و قوانین جزئی اما مهم و تاثیرگذار زیادی وجود دارند. این جزئیات به قدری مهم‌اند که می‌توانند مسیر یک پرونده و زندگی اشخاص درگیر را تحت‌تاثیر قرار دهند. اما تمام افراد از این مسائل آگاهی کامل ندارند. از این رو متاسفانه ممکن است بی‌گناهی یا مطالبه آنها زیر سوال برود و نتوانند ادعای خود را ثابت کنند. در این شرایط مشورت با افراد قانون‌دان می‌تواند نجات‌بخش باشد. آقای علیجانی، بهترین وکیل پایه‌یک دادگستری اصفهان از نگاه مردم، می‌توانند در این زمینه و دیگر مسائل قضایی راهنما و همراه شما باشند.