آشنایی با قانون قصاص + تفاوت قصاص با اعدام

اعدام و قصاص مواردی هستند که می‌توانیم از ابتدای تاریخ رد پایشان را دنبال کنیم. در واقع تمام تمدن‌ها و ملت‌‌ها، همواره برای بعضی از جرایم، فقط و فقط گرفتن جان فرد مرتکب شونده را به عنوان مجازات قابل قبول در نظر گرفته‌اند. این جرایم اغلب بسیار سنگین بوده و آسیب خیلی شدیدی به جامعه یا افراد آن وارد می‌کنند. اما پیش از آن که به بررسی این کیفر ها و قوانین مربوط به آن‌ها بپردازیم، باید یک سوال از شما بپرسیم. آیا شما دو کلمه‌ی ابتدای متن را مترادف هم می‌دانید؟ اگر این طور است باید بگوییم که سخت در اشتباه هستید. می‌پرسید چرا؟ تا انتها ما را دنبال کنید تا جواب این سوالتان را بگیرید. ما به عنوان تیم تحریریه‌ی وکیل اصفهان زیر نظر مهدی علیجانی، بهترین وکیل از نگاه مردم اصفهان، در این مطلب پس از بیان شرایط قصاص، به بررسی تفاوت‌های آن با اعدام خواهیم پرداخت.

 

قصاص به چه معنا است؟

اگر سری به لغت نامه‌ها یا فرهنگ‌های فقه بزنید تعاریف زیادی را در باب این مجازات اسلامی مشاهده می‌کنید. فرهنگ نامه‌ی معین قصاص را کیفری همسنگ جرم مرتکب شده، دانسته است. می‌توان این عبارت را کوتاه‌ترین و دقیق‌ترین تعریف، بدون کلمات قلمبه سلمبه و اضافه، در نظر گرفت. در واقع اگر بخواهیم خودمانی صحبت کنیم این کیفر اسلامی همان چشم در برابر چشم، جان در برابر جانی است که در دهان مردم می چرخد. با این تعریف متوجه می‌شویم که این جزا، همیشه به معنای گرفتن جان مجرم نمی‌باشد. بلکه مجرم هر نوع آسیبی که به فرد دیگری وارد کرده باشد را، باید عینا به عنوان سزای عملش، دریافت کند. حال این آسیب می‌تواند جراحت دائمی اعضای بدن، قطع عضو یا گرفتن ناحق جان دیگری باشد. جالب است بدانید که قصاص حکمی مستقیم از جانب خداوند است و به همین خاطر از آن به عنوان مجازات حدی یاد می‌ کنند.

 

انواع قصاص

با توجه به تعاریفی که از قصاص وجود دارد و پیش‌تر بیان کردیم، می‌توانیم بگوییم که این کیفر اسلامی به دو نوع تقسیم می‌شود. نوعی از آن قصاص نفس و نوع دیگر قصاص عضو نامیده شده است. نوع اول که همان معنای رایج در میان عوام است را در ادامه به طور کامل مورد بررسی قرار خواهیم داد. همچنین روش‌های اثبات و شرایط اجرای آن را بازگو خواهیم کرد. اما در مورد نوع دیگر باید بگوییم که این اصطلاح زمانی به کار برده می شود که شخصی عمدا به یکی از اعضای بدن شخصی دیگر آسیبی دائمی وارد کرده باشد. در آن صورت فرد مرتکب شونده از سوی قانون جنایت خویش را به عنوان مجازات دریافت خواهد کرد. البته می‌بایست اشاره کنیم که این موضوع باید به درخواست قربانی باشد که در ادامه به طور مفصل به آن خواهیم پرداخت.

 

 

قصاص نفس

همان طور که گفتیم این نوع از مقابله به مثل اسلامی، در واقع همان معنای رایجی است که تا پیش از این تصور می‌کردیم. در اصل قصاص نفس مجازاتی برای قتل عمد می‌باشد. پس اگر فردی به طور عمد جان دیگری را بگیرد، باید این مجازات برایش اجرا شود. یعنی جان او نیز باید گرفته شود. با این تعریف در می‌یابیم که اگر فردی به طور غیر عمد و ناخواسته باعث شود که دیگری جانش را از دست بدهد، با وجود این که باز هم لایق مجازات است، اما کیفرش گرفته شدن جانش نخواهد بود. به علاوه اثبات و اجرای قصاص نفس نیز شرایط بسیاری دارد که در صورت عدم تطابق ماجرا با آن شرایط، حکم به اجرا در نخواهد آمد. ما در ادامه روش‌های اثبات این کیفر و سپس شرایط اجرای آن را برای شما توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید.

 

اثبات

همان طور که گفتیم قصاص نفس کیفر اسلامی‌ای می‌باشد که برای قتل عمد در نظر گرفته شده است. حال به این می‌پردازیم که نزد قانون چه روش‌های برای اثبات قتل عمد وجود دارد. در واقع طبق قانون اسلامی چند ادله محکم وجود دارند که از طریق آن‌ها می‌توان تمامی جرایم را اثبات کرد. از جمله این ادله می‌توانیم به اقرار فرد، شهادت دیگران و علم قاضی اشاره کنیم. به علاوه درباره ی جرم مورد بحث ما، روش دیگری نیز وجود دارد که به آن ادای قسامه می‌گویند. ما در ادامه تک تک این موارد را به صورت جزئی مورد بررسی قرار می‌دهیم.

 

اقرار

واضح است که اگر فردی خود به خطایش اعتراف کند می‌توان کاملا به آن اعتراف استناد کرد و آن را دلیلی محکم برای اثبات جرم دانست. پس اگر شخصی به قتل عمد اقرار کند، جرمش اثبات می‌شود و مجازات شامل حالش خواهد شد.

 

شهادت

طبق قانون اسلام و کشور ما، اگر دو مرد بالغ و سالم به وقوع جرمی شهادت دهند، جرم اثبات خواهد شد. به علاوه اگر شاهدین زن باشند، باید چهار نفر از آن‌ها در مورد وقایع رخ داده شده شهادت دهند.

 

علم قاضی

همواره در هر صحنه‌ی جرمی مدارکی وجود دارد که با بررسی آن‌ها می‌توان به حقایق زیادی دست پیدا کرد. حال اگر این بررسی‌ها قاضی را درمورد ارتکاب قتل عمد به یقین برساند، جرم ثابت خواهد شد و مجازات در انتظار فرد جانی خواهد بود.

 

ادا قسامه

اگر شواهد و قراینی برای قتل عمد وجود داشته باشد اما هنوز تردید اندکی در کار باشد، خویشان مرد فرد مقتول، با ادای پنجاه بار قسم، می‌توانند قتل عمد را اثبات کنند.

 

شرایط

باید بگوییم که قصاص برای بازماندگان قربانی، یک حق مسلم است. با این حال برای جاری شدن این کیفر، می‌بایست شرط و شروط‌هایی برقرار باشد که در ادامه به بررسی اجمالی هر کدام از آن‌ها خواهیم پرداخت. از جمله این شروط می‌توانیم به برابری قربانی و مجرم، اذن اولیا و غیره، اشاره کنیم. به علاوه نبود رابطه پدر و پسری نیز شرطی مهم در اجرای این مجازات است که ما در مقاله‌ای دیگر به طور کامل آن را مورد بررسی قرار داده‌ایم. از این رو شما می‌توانید با مطالعه همه چیز درباره قتل فرزند توسط پدر و مادر، اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب کنید.

 

برابری قربانی و مجرم

در اسلام برای جاری شدن حکم قصاص امر بر آن است که هر دو طرف این واقعه، یعنی آن که جان دیگری را گرفته و کسی که جانش گرفته شده، از نظر آزاده یا برده بودن و مسلمان یا کافر بودن، برابر باشند. این حکم جزییات بسیاری دارد و شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، با ما تماس بگیرید.

 

اذن اولیا

در اصل این کیفر حقی می‌باشد که برای اولیای دم مقتول یا همان ورثه‌ی مقتول، قرار داده شده است. پس اگر حتی یکی از اولیا دم خواهان این حق باشد، مجازات جاری خواهد شد. اما در صورتی که حکومت به اولیا دم دسترسی نداشته باشد، باید ولی امر جامعه، برای اجرای حکم، باید فرمان دهد.

 

شرایط بدیهی

مسلم است که در هیچ کجای دنیا فردی را که بدون آگاهی مرتکب خطایی شده باشد، مجازات نمی‌کنند. در اسلام نیز مجازات‌های سنگینی مانند قصاص، برای افراد مجنون، که بر اعمالشان تسلط و آگاهی ندارند، اجاری نمی‌شود. در ضمن اگر شخصی درگیر مسائلی مانند خروج از دین، محاربه، زنا یا لواط باشد به طور بدیهی نزد اسلام قتلش واجب است. از همین رو برای قاتلش مقابله به مثلی وجود نخواهد داشت.

 

 

آشنایی با مفهوم اعدام

اعدام در لغت به معنای نیست و نابود کردن است و در عدم ریشه دارد. در اصطلاح فقهی این لغت به عنوان مجازات یک سری از جرم‌های خاص در نظر گرفته شده و به معنی گرفتن جان شخص خاصی است. روش‌های مختلفی برای اعدام وجود دارد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توانیم به چوبه‌ی دار، تیرباران شدن و مواردی از این قبیل اشاره کنیم. البته این مجازات بسیار کهن است. حتی در زمان‌های قدیم روش‌های شکنجه‌گرانه‌ای نیز مانند به صلیب کشیدن برای این کار وجود داشته است که امروزه آن روش‌ها را دور از شان بشریت می‌دانند.

 

قصاص چه تفاوت‌هایی با اعدام دارد؟

تاکنون با تفاوت مفهومی این دو مجازات آشنا شدید. اکنون زمان است که تفاوت‌های اساسی دیگر این دو کیفر را مورد بررسی قرار دهیم. به طور کلی قصاص مجازاتی بر اساس کلام خداوند است که برای مقابله به مثل و به خواست ولی دم اجرا می‌شود. این کیفر تحت شرایط کاملا مشابه انجام می‌شود و لزوما به معنای ستاندن جان نمی‌باشد. به علاوه با رضایت ولی دم، حکم جاری نخواهد شد. اما اعدام برای جرایمی مانند زنا، محاربه و غیره در نظر گرفته شده که به تشخیص قانون‌گذار و ولی امر جامعه نوشته و به اجرا در می‌آید. از این رو بازگشتی ندارد. به علاوه روش‌های ثابتی دارد که تماما به گرفتن جان ختم می‌شوند. به طور کلی اعدام مجازاتی کلی‌تر و عام‌تر از قصاص به حساب می‌آید.

 

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم به تفاوت‌های میان اعدام و قصاص نگاهی کلی و البته روشنگر داشته باشیم. به علاوه مفهوم و شرایط هر کدام از آن‌ها را نیز به تنهایی مورد بررسی قرار دادیم. با توجه به همه‌ی آن چه که ذکر شد دیگر هیچ کدام از ما نخواهیم توانست این دو مجازات به ظاهر مشابه را برابر بدانیم. البته باید بدانید که هر کدام از این مجازات‌ها و شرایطی که برایشان ذکر شد، چندین تبصره و زیر مجموعه‌ی مهم دارند که در این جا مجالی برای بررسی تک تک آن‌ها نبوده است. در صورتی که نیازمند اطلاعات بیشتر در این زمینه یا درباره هر مورد حقوقی دیگری می‌باشید، می‌توانید با مهدی علیجانی، بهترین وکیل پایه یک نزد مردم اصفهان، تماس بگیرید. منتظر نظرات شما هستیم.